Halen devam eden BM COP16 doğa zirvesindeki müzakerecilerin, doğadan elde edilen ve genellikle “dijital dizi bilgisi” (DSI) olarak adlandırılan genetik bilgilerin kullanımı ve bunlar için tazminat konusunda bir anlaşmaya varmaları bekleniyor. Zirve, DSI kullanımı yoluyla koruma fonları oluşturacak birleşik bir çok taraflı sistem kurmayı amaçlıyor.
Canlı organizmaların gelişimi ve işlevi için hayati önem taşıyan benzersiz genetik kodları, uzun zamandır çeşitli sektörlerdeki araştırmacılar için bir kaynak olmuştur. İlaç, kozmetik ve tarım dahil olmak üzere bu sektörler, ürün geliştirmede DSI’yi kullanarak yaklaşık 1,6 trilyon dolarlık yıllık gelire katkıda bulunuyor.
Bu rakam, BM Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi sekretaryası tarafından yaptırılan bir çalışmaya göre, genetik bilgilerle ilgisi olmayan ürünlerden elde edilen gelirleri de içeriyor.
Brezilya ve Hindistan gibi biyoçeşitlilik açısından zengin ülkeler, şirketlerin ve araştırmacıların genetik kaynaklarını adil bir tazminat ödemeden sömürmesinden özellikle endişe duyuyor. Genetik materyallerin kullanımını düzenleyen mevcut yasa sistemi karmaşık ve ülkeden ülkeye değişiyor, bu da genellikle gelişmekte olan ülkelere sınırlı finansal fayda sağlıyor.
COP16 görüşmeleri, fiziksel örnekler yerine, halka açık veritabanları aracılığıyla paylaşılan ve dijitalleştirilen genetik dizilerin dijital yönüne odaklanıyor. DSI kullanımı, COVID-19 aşıları gibi tıbbi tedavilerin oluşturulmasında ve yeni tarım ürünlerinin geliştirilmesinde çok önemli bir rol oynamıştır.
Müzakereciler, DSI kullanımı için ilaç sektörü gibi sektörlerden gelirlerinin veya kârlarının bir yüzdesini almak da dahil olmak üzere çeşitli ödeme modellerini değerlendiriyor. Amaç, gelirleri doğrudan ülkelere veya bireysel koruma projelerine fon sağlayarak doğa koruma için dağıtan bir sistem oluşturmak.
Temmuz ayında BM tarafından yaptırılan bir çalışma, DSI kullanan sektörlerin yıllık gelirlerine %0,1 ila %1 arasında bir ücret uygulanmasının yıllık 1 milyar dolar ile 10 milyar dolar arasında bir fon oluşturabileceğini öne sürüyor. Bu fonların muhtemelen koruma çabalarını destekleyeceği ve daha yoksul ülkelerin genetik araştırma yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olacağı belirtiliyor.
Uzmanlar, bilimsel bilgiye ve doğa korumasına katkıda bulunan kâr amacı gütmeyen araştırma kurumları için DSI’ye ücretsiz erişimin sürdürülmesinin önemini vurguluyor.
Bir anlaşmaya varıldıktan sonra, kuralları ulusal düzeyde uygulamak bireysel ülkelerin sorumluluğunda olacak ve bu süreç yıllar alabilir. Bununla birlikte, şirketler için gönüllü bir katılım ödeme sistemi, potansiyel olarak DSI’nin üzerinde anlaşılan bir ödeme oranında kullanımını hızlandırabilir.
Reuters bu makaleye katkıda bulunmuştur.
Bu makale yapay zekanın desteğiyle oluşturulmuş, çevrilmiş ve bir editör tarafından incelenmiştir. Daha fazla bilgi için Şart ve Koşullar bölümümüze bakın.
